Η μνήμη όντως χειροτερεύει με την ηλικία, αλλά σίγουρα δεν χρειάζεται να το ανεχτείτε. Είναι σχεδόν σαν τους μύες – η τακτική προπόνηση μπορεί να το βελτιώσει σημαντικά. «Ο μεγαλύτερος εχθρός της μνήμης είναι η τεμπελιά», λέει ο Jakub Pok, προπονητής μνήμης και ιδρυτής του Memory School και συγγραφέας του μπεστ σέλερ Perfect Memory.
Με ενοχλεί που δεν μπορώ να θυμηθώ φαινομενικά απλά πράγματα όπως, για παράδειγμα, πού παρκάρω το αυτοκίνητό μου στο εμπορικό κέντρο ή πώς λέγεται η κυρία που μου παρουσίασε ο συνάδελφός μου πριν από πέντε λεπτά… Μήπως επειδή εγώ έχω κακή μνήμη ή είμαι απλώς απρόσεκτος;
Είναι περισσότερο η τελευταία περίπτωση. Στην πραγματικότητα, δεν είμαστε σε θέση να συγκεντρωθούμε σε δύο πράγματα ταυτόχρονα, αν και συχνά το πιστεύουμε. Ιδίως οι γυναίκες λέγεται ότι είναι πολυλειτουργικές και ικανές να κάνουν πολλά πράγματα ταυτόχρονα, αλλά αυτό δεν είναι απολύτως αλήθεια. Οι γυναίκες τείνουν να είναι σε θέση να αλλάζουν μεταξύ δραστηριοτήτων πιο γρήγορα. Ένα εξαιρετικό παράδειγμα για το πώς η μνήμη μας δεν λειτουργεί αν δεν συγκεντρωνόμαστε και δεν κάνουμε δύο πράγματα ταυτόχρονα είναι να παρκάρουμε και να μιλάμε στο τηλέφωνο. Εάν παρκάρετε και αφήσετε το αυτοκίνητο με το τηλέφωνό σας στο αυτί σας, πιθανότατα δεν θα θυμάστε πού παρκάρατε μετά από μερικές ώρες. Δεν συγκεντρωθήκατε στη θέση στάθμευσης και δεν αποθηκεύσατε καμία εικόνα στη μνήμη σας για να την πιάσετε. Έτσι, μπορεί να συμβεί όταν πάτε να «ψάξετε» το αυτοκίνητό σας, να κουνάτε το κλειδί πάνω από το κεφάλι σας και να προσπαθήσετε να το ανοίξετε από απόσταση για να μάθετε πού βρίσκεται στην πραγματικότητα. Κάποιος κουνάει ακόμη και ένα κλειδί σε άλλο όροφο.
Ταυτόχρονα, θα αρκούσε να δημιουργήσω μια σύντομη νοητική εικόνα – παρκάρω στον πράσινο όροφο στη θέση 105, οπότε θα φανταστώ εν συντομία πώς το σταθμευμένο αυτοκίνητό μου έχει φυτρώσει πράσινο γρασίδι και κάποιος έχει ψεκάσει τον αριθμό 105. Όλη αυτή η ενέργεια διαρκεί ένα ή δύο δευτερόλεπτα και όχι μόνο θα σας εξοικονομήσει χρόνο, αλλά και την αίσθηση ότι είστε άχρηστοι. Αλλά θα έπρεπε να συγκεντρωνόμαστε όταν παρκάρουμε και κλειδώνουμε το αυτοκίνητο και να μην κάνουμε δέκα πράγματα ταυτόχρονα.
Και τι γίνεται με τα ονόματα; Θεωρώ ότι είναι πολύ ασεβές να μην θυμάμαι το όνομα ενός ατόμου που μου συστήνεται, αλλά στην πραγματικότητα υπάρχουν πολύ λίγα ονόματα που θυμάμαι. Και δεν νομίζω ότι είναι πολύ σωστό να ρωτήσω τον εν λόγω άνθρωπο μετά το όνομά του. Πως να βοηθήσω?
Τα ονόματα και τα πρόσωπα είναι μια δύσκολη πειθαρχία. Μόλις μας συστήνεται κάποιος, συνήθως ξεχνάμε το όνομά του μέσα σε πέντε δευτερόλεπτα. Αλλά πολύ συχνά είναι επειδή δεν ακούμε πραγματικά το όνομα και δεν περιμένουμε καν να μπορέσουμε να το απομνημονεύσουμε. Φυσικά μπορεί να μαθευτεί. Αν και η τεχνική μνήμης ονόματος είναι σαφής και γρήγορη, χρειάζεστε τουλάχιστον δύο ή τρεις ώρες χρόνου για να την εξηγήσετε και να την κατακτήσετε στην αρχή. Τότε το μόνο που έχετε να κάνετε είναι να την εκπαιδεύσετε. Και εδώ, όπως και με άλλες τεχνικές μνήμης, η εικόνα είναι πιο δυνατή από τη λέξη.
Στην αρχή, οι άνθρωποι πρέπει να αρχίσουν να αντιλαμβάνονται το πρόσωπο του ατόμου που αντιπροσωπεύεται. Βρήκαν κάποιο συγκεκριμένο χαρακτηριστικό πάνω του. Για παράδειγμα, εσείς και το όνομά σας MARKÉTA. Όταν σε κοιτάζω, βλέπω γεμάτα χείλη, τολμηρά γυαλιά, όμορφα πρόσωπα… Θα μπορούσε να είναι οτιδήποτε. Διαλέγω τα χείλη μου. Μετά φαντάζομαι τι σύμβολο αντιπροσωπεύει για μένα η λέξη MARKÉTA… Μου ακούγεται λίγο σαν MARKA (γερμανικό μάρκο – θα μπορούσε να είναι ιδέα κέρματος). Μετά από αυτό, είναι εύκολο. Στο κεφάλι μου, δημιουργώ κάποια ιδέα ανάμεσα στο συγκεκριμένο χαρακτηριστικό (χείλη) και το σύμβολο (μάρκα). Σε βλέπω, για παράδειγμα, με ένα σημάδι ανάμεσα στα χείλη σου. Θα διορθώσετε αυτή την ιδέα εν συντομία. Στην αρχή δίνω στους ανθρώπους μισό λεπτό για να κάνουν αυτόν τον συσχετισμό, αλλά μετά από μερικές προπονήσεις χρειάζονται 10 δευτερόλεπτα, μετά 5, και τελικά είναι θέμα ενός δευτερολέπτου. Είμαι σίγουρος ότι θα θυμάμαι το όνομά σου μόλις αποκτήσω την εικόνα των χειλιών με τη μάρκα. Φυσικά, αυτή η ιδέα φαίνεται εντελώς παράλογη, αλλά πιστέψτε με, θα φύγει πολύ γρήγορα. Στο τέλος μένει μόνο το όνομα Μαρκέτα.
Χρησιμοποιώ αυτή την τεχνική όλη την ώρα στα μαθήματά μου. Πρέπει να έρθω, να θυμηθώ τα ονόματα είκοσι πέντε συμμετεχόντων στα μαθήματα και να αρχίσω να τα χρησιμοποιώ αμέσως. Μόλις άρχισα να τα βάζω, δεν ξέρω το όνομα του πρώτου για το πέμπτο άτομο.
Πώς λειτουργεί λοιπόν η μνήμη μας;
Όπως ανέφερα προηγουμένως, μια εικόνα είναι πάντα πιο δυνατή από μια λέξη. Οι άντρες θυμούνται με ποιο αυτοκίνητο έφτασε ο συνάδελφός τους. Γυναίκες πάλι τι φορούσε ο φίλος μου. Στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτα φανταχτερό. Για εμάς, το δεξί ημισφαίριο αντιπροσωπεύει εικόνες και συναισθήματα, και το αριστερό αντιπροσωπεύει τη λογική. Και τα δύο πάνε χέρι-χέρι. Μπορούμε να δείξουμε πώς λειτουργεί στην πράξη, για παράδειγμα, με την τεχνική μνήμης που χρησιμοποιούμε για να μάθουμε λεξιλόγιο. Η ΣΗΜΑΙΑ λέγεται BADERA στα Ισπανικά. Το αριστερό ημισφαίριο σε αυτή την περίπτωση αντιπροσωπεύει μια σαφή εξέλιξη. Θα φανταστώ μια πραγματική σημαία, για παράδειγμα, να κυματίζει πάνω από το Κάστρο της Πράγας. Στο δεύτερο βήμα, βρίσκω στη λέξη BANDERA οτιδήποτε μου θυμίζει τη λέξη – bandaska, τον ηθοποιό Banderas. Είμαστε ακόμα στο αριστερό ημισφαίριο. Στη συνέχεια, θα δημιουργήσω μια ένωση – μια νοητική εικόνα και θα χρησιμοποιήσω το δεξί ημισφαίριο για αυτό. Κλείνω τα μάτια μου και φαντάζομαι τον γυμνό ηθοποιό Μπαντέρας να κουνιέται πάνω στη σημαία στο Κάστρο της Πράγας. Και να το έχετε, σας εγγυώμαι ότι δεν θα ξεχάσετε αυτή τη λέξη, γιατί μπορείτε να δείτε τη σημαία με τον Μπαντέρας να κουνιέται καλύτερα από τη γραπτή λέξη ΜΠΑΝΤΕΡΑ – ΣΗΜΑΙΑ.
Ένας νευροεπιστήμονας θα το εξηγούσε απλώς έτσι. Το τμήμα του εγκεφάλου – η αμυγδαλή, που είναι υπεύθυνη για την αποθήκευση πληροφοριών στη μνήμη, απελευθερώνει ντοπαμίνη και όσο πιο συναισθηματική, οπότε όσο πιο παράλογη είναι μια εικόνα που δημιουργούμε, τόσο περισσότερη ντοπαμίνη απελευθερώνει η αμυγδαλή και τόσο καλύτερα ο εγκέφαλός μας αποθηκεύει τις πληροφορίες . Σίγουρα, χίλιες λέξεις και χίλιες εικόνες θα μπορούσαν φυσικά να μας παραλύσουν, ευτυχώς οι εικόνες σταδιακά φεύγουν, ενώ η λέξη μένει στη μνήμη. Οι εικόνες αντιπροσωπεύουν αυτό που μπορούμε να φανταστούμε, ένα ισχυρότερο ίχνος μνήμης από μια ομαδοποίηση γραμμάτων ή αριθμών. Απλώς έτσι λειτουργεί η μνήμη μας. Για παράδειγμα, σκεφτείτε τις τελευταίες διακοπές σας. Πιθανότατα δεν θα θυμάστε τα ονόματα των πόλεων, των παραλιών ή των ξενοδοχείων, αλλά θα θυμάστε ακριβώς πώς έμοιαζε η παραλία ή το ξενοδοχείο, συχνά μέχρι την παραμικρή λεπτομέρεια.
Λοιπόν, ας πούμε ότι μόλις με ενθουσίασες με τις τεχνικές μνήμης. Πόσο συχνά πρέπει να εκπαιδεύω τη μνήμη μου με αυτόν τον τρόπο;
Είμαι για μικρά βήματα. Τα μαθήματά μας είναι συνήθως διήμερα. Πάντα αναρωτιόμουν πώς να παρακινήσω τους ανθρώπους να συνεχίσουν αυτά που έμαθαν μαζί μας, γιατί για μένα ο μεγαλύτερος εχθρός της μνήμης είναι η τεμπελιά μας. Άλλωστε όλοι είμαστε προσαρμοσμένοι στην τεμπελιά παρά στη δουλειά. Αλλά φυσικά όσοι δουλεύουν πάνω στον εαυτό τους είναι επιτυχημένοι.
Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, οι περισσότεροι άνθρωποι τελειώνουν τις αποφάσεις τους ήδη στα τέλη Ιανουαρίου. Φανταστείτε ότι υποσχεθήκατε στον εαυτό σας ότι θα μελετάτε αγγλικά για μια ώρα κάθε μέρα. Από τη στιγμή που δεν έχετε μια συνήθεια που έχει δημιουργηθεί από άλλες δραστηριότητες, είναι σχεδόν βέβαιο ότι αργά ή γρήγορα αυτή η επίλυση θα κυριαρχήσει. Αντίθετα, δίνετε οκτώ λεπτά κάθε μέρα. Αυτά τα οκτώ λεπτά αντιπροσωπεύουν πέντε λέξεις την ημέρα, που είναι 25 λέξεις την εβδομάδα, 100 το μήνα και 1000 λέξεις ανά 10 μήνες. Παιχνιδιάρικο, διασκεδαστικό και πάνω από όλα δραστήριο. Εκείνο το πρωί βρίσκεστε στο σημείο καμπής της γνώσης γλώσσας επιπέδου Α2-Β1 και αυτό είναι ήδη ένα αξιοπρεπές αποτέλεσμα, έτσι δεν είναι;
Ποιοι είναι οι μεγαλύτεροι εχθροί της μνήμης μας;
Θα έλεγα ότι είναι η έλλειψη άσκησης, η αδυναμία συγκέντρωσης, ο κακός ύπνος και η ακατάλληλη διατροφή. Η κίνηση είναι πολύ σημαντική για την οξυγόνωση του εγκεφάλου. Στο βιβλίο του Rules of the Brain, ο καθηγητής Medina περιγράφει όμορφα πώς η κίνηση είναι το κλειδί για τον εγκέφαλό μας. Γι’ αυτό πηγαίνω εγώ κάθε μέρα για τζόκινγκ. Αν και συχνά δεν το θέλω, δεν το μετανιώνω ποτέ. Δεν είναι μεγάλες αποστάσεις. Δύο με τρία χιλιόμετρα είναι αρκετά για να οξυγονώσουν τον εγκέφαλό μου. Ένα άλλο βασικό πράγμα είναι ο ύπνος, που χαλαρώνει το μυαλό. Φροντίζω να κοιμάμαι οκτώ ώρες πριν από κάθε μάθημα. Και μετά, φυσικά, υπάρχει η δίαιτα. Όλοι γνωρίζουν ότι αν φάτε μια μπριζόλα με έξι κουτιά κόντρα φιλέτο, ο εγκέφαλός σας κλείνει για μερικές ώρες. Προσπαθώ λοιπόν να τρώω υγιεινά και να τρώω το βραδινό όχι περισσότερο από τρεις ώρες πριν πάω για ύπνο.
Πόσο επηρεάζει η ηλικία τη μνήμη μας;
Η παλαιότερη συμμετέχουσα στα μαθήματά μας, η κα Miluška, είναι 92 ετών. Όταν τη ρώτησα γιατί ήρθε στο μάθημα, η απάντησή της ήταν: «Για να μην τρελαθεί ήξερε από την αρχή ότι αν εκπαιδεύσει τη μνήμη της, το κεφάλι της δεν θα έφευγε, το πολύ η σωματική της πλευρά θα χαλούσε». Μακάρι να μπορούσα να φαίνομαι και να χρησιμοποιώ το κεφάλι μου όπως εκείνη στην ηλικία της. Η πιο πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι εάν χρησιμοποιούμε ενεργά τη μνήμη μας, μπορούμε να μειώσουμε τα συμπτώματα της άνοιας ή της νόσου του Αλτσχάιμερ έως και 40 τοις εκατό. Η προαναφερθείσα μελέτη ξένων γλωσσών μπορεί επίσης να είναι μια πρόληψη. Κάντε κάτι για τον εαυτό σας. Μπορείτε να αναγνωρίσετε τους ηλικιωμένους που εργάζονται συνεχώς με το κεφάλι τους από απόσταση. Είναι φρέσκα και έχουν μια λάμψη στο πρόσωπό τους.
Συμφωνώ. Εξάλλου, νομίζω ότι έχουμε και τη δική μας φυσική μνήμη, η οποία δεν βασίζεται σε τεχνικές μνήμης…
Πρεσβεύω να συνδυάζουμε τη φυσική μας μνήμη με τεχνικές που μας επιτρέπουν να τη χρησιμοποιούμε καλύτερα. Φυσικά, δεν είναι απαραίτητο να χρησιμοποιούμε τεχνικές μνήμης για όλα, αποθηκεύουμε πολλά πράγματα στη μνήμη μας εντελώς φυσικά. Μετά όμως έχουμε αριθμούς, ονόματα, γραμματική, παρουσιάσεις, που μαθαίνουμε πολύ δύσκολα, και ταυτόχρονα τα χρειαζόμαστε στην καθημερινότητά μας… Και εδώ είναι που οι τεχνικές μνήμης μπορούν να μας βοηθήσουν σημαντικά. Τότε λειτουργεί 100% καλύτερα, οπότε δεν υπάρχει λόγος να μην τα κάνετε.
Πηγή:
Ειδικό περιοδικό Kondice
