Ξεκίνησε με την κλιματική αλλαγή. Μετά ήρθε ο covid.

Εικόνες θυμάτων που πεθαίνουν σε πολέμους ή ατελείωτες ουρές μεταναστών, νέα για την οικονομική κρίση, όλο και πιο ακριβό φαγητό… Καθημερινά ερχόμαστε αντιμέτωποι με πρωτοσέλιδα που μας πληροφορούν πόσο αναπόφευκτος είναι ο πόλεμος, πώς πρέπει να προετοιμαστούμε γι’ αυτόν και πόσα τανκς πρέπει να αγοράσουμε.

Δεν είναι περίεργο που οι δημοσιογράφοι θεωρούνται μερικές φορές ως μια κοινωνία ηλίθιων που εμπλέκονται στη διάδοση της παγκόσμιας νεύρωσης. Ειδικά τα τελευταία χρόνια φαίνεται ότι αυτό που είναι είδηση, είναι μπούρδες. Τουλάχιστον το μερίδιο των αρνητικών είναι πολλαπλάσια από τα θετικά.

Μια μελέτη από τους ερευνητές των μέσων ενημέρωσης Günther Lengauer και Frank Esser, για παράδειγμα, επιβεβαίωσε ότι περίπου το ήμισυ της κάλυψης πολιτικών εκστρατειών στις ΗΠΑ, τη Γερμανία, την Ιταλία και την Αυστρία έφερε άσχημα νέα, ενώ μόνο το 6 τοις εκατό τα μετέφερε με σαφώς θετικό πνεύμα.

Μια άλλη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Plos One αναφέρει ότι «το ποσοστό των τίτλων που εκφράζουν θυμό, φόβο, αηδία και θλίψη» στις ΗΠΑ αυξήθηκε σημαντικά μεταξύ 2000 και 2019.

Καλά νέα ναι, αλλά όχι διάβασμα

Μια διεθνής έρευνα από το Oxford Reuters Institute for the Study of Journalism διαπίστωσε πρόσφατα ότι η εμπιστοσύνη στα μέσα ενημέρωσης μειώνεται σχεδόν σε όλες τις χώρες και όλο και περισσότεροι άνθρωποι αποφεύγουν τις ειδήσεις επειδή έχουν αρνητική επίδραση στη διάθεσή τους. Από την άλλη, όμως, γίνεται έντονος λόγος για το λεγόμενο doomscrolling, δηλαδή την εμμονή να ψάχνουμε συνεχώς για άσχημα νέα. Και για το γεγονός ότι η δημοσίευση αρνητικών πληροφοριών είναι μόνο μια απάντηση στη ζήτηση.

Αρκεί να θυμηθούμε ένα ενδιαφέρον πείραμα που ξεκίνησε πριν από μερικά χρόνια από την ιστοσελίδα City Reporter με έδρα το Ροστόφ-ον-Ντον της Ρωσίας. «Νιώθεις ότι περιτριγυρίζεσαι μόνο από αρνητικές πληροφορίες; Δεν θέλετε να διαβάσετε τις ειδήσεις το πρωί;» ρώτησε κάποτε τους αναγνώστες του. Για να αποδείξει το αντίθετο, δεσμεύτηκε να δημοσιεύει μόνο καλά νέα για μια ολόκληρη μέρα.

Και έτσι, για ένα 24ωρο, η ιστοσελίδα έγινε παρέλαση χαρμόσυνων τίτλων όπως: «Παρά το χιόνι, οι δρόμοι είναι όμορφα βατοί», «Το τούνελ θα κατασκευαστεί στην ώρα του και θα ανοίξει την Ημέρα της Νίκης», «Οι νέοι είναι ικανοποιημένοι με το βιοτικό τους επίπεδο».

«Ψάξαμε για τα μεγαλύτερα θετικά μεταξύ των καθημερινών ειδήσεων και τα βρήκαμε», ανέφερε αργότερα η σελίδα του ιστότοπου στο Facebook. «Αλλά φαίνεται ότι κανείς δεν χρειάζεται καλά νέα την επόμενη κιόλας μέρα, το περιοδικό αποφάσισε να επιστρέψει στην παλιά καλή ιδέα και τις αναφορές για διαφθορά, τροχαία ατυχήματα και σκάσιμο σωλήνων νερού». Η τηλεθέαση ήταν απαράμιλλη.

Καρκίνος, βόμβα, πόλεμος

«Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η συμπεριφορά των αναγνωστών δεν ταιριάζει με τη στάση τους. Αυτό σημαίνει ότι ανεξάρτητα από το τι πραγματικά λένε, ευνοούν το αρνητικό περιεχόμενο ειδήσεων», καταλήγουν.

Σύμφωνα με τους ψυχολόγους, αυτό είναι κατανοητό, γιατί θέλουμε να ενημερωθούμε για έναν πιθανό κίνδυνο το συντομότερο δυνατό για να προετοιμαστούμε για αυτόν. Με λίγα λόγια, εξελιχθήκαμε για να ανταποκρινόμαστε στις απειλές. Η εργαστηριακή έρευνα όχι μόνο από τους προαναφερθέντες ειδικούς Soroka και Trussler παρείχε επίσης στοιχεία ότι οι άνθρωποι αντιδρούν πιο γρήγορα σε αρνητικές λέξεις. Αν οι αναγνώστες έβλεπαν τις λέξεις καρκίνος, βόμβα ή πόλεμος στους τίτλους, πάτησαν το κουμπί ως απάντηση πιο γρήγορα από ό,τι όταν έβλεπαν εκφράσεις όπως μωρό, χαμόγελο ή διασκέδαση.

Αλλά το πρόβλημα είναι ότι υπάρχουν πάρα πολλοί καρκίνοι, βόμβες και πόλεμοι γύρω μας τελευταία. Μια πρόσφατη έρευνα από την Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι περισσότεροι από τους μισούς Αμερικανούς αντιμετωπίζουν άγχος, άγχος και διαταραχές ύπνου λόγω των τρεχουσών ανησυχητικών ειδήσεων. Ωστόσο, ένας στους δέκα ενήλικες ελέγχει τις ειδήσεις κάθε ώρα και ένα πλήρες 20% δηλώνει ότι είναι σε «τροφοδοσίες» όλη την ώρα.

«Ο τρόπος παρουσίασης των ειδήσεων και ο τρόπος με τον οποίο έχουμε πρόσβαση στις ειδήσεις έχει αλλάξει δραματικά τα τελευταία 15 με 20 χρόνια», λέει ο Graham Davey, ομότιμος καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Sussex στο Ηνωμένο Βασίλειο. «Και αυτές οι αλλαγές είναι συχνά επιβλαβείς για την υγεία», πρόσθεσε. Σύμφωνα με τον ίδιο, ορισμένες επιπτώσεις μπορεί να οδηγήσουν σε εναλλαγές της διάθεσης, επιθετική συμπεριφορά ή ακόμα και μετατραυματικό σύνδρομο.

Media detox για την υγεία

Το πρόβλημα είναι επίσης ότι στην τρέχουσα πλημμύρα καταστροφικών ειδήσεων, είναι ήδη δύσκολο να διακρίνει κανείς τι είναι μια πραγματική πιθανή απειλή και τι δεν αξίζει έστω και μια πρόχειρη ανάγνωση. Η Loretta Graziano Breuning, πρώην καθηγήτρια διαχείρισης στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια και συγγραφέας του μπεστ σέλερ Habits of a Happy Brain, το εξηγεί καλά: «Ενώ ο εγκέφαλός σας μπορεί να βρει τις τελευταίες ειδήσεις συναρπαστικές, οι περισσότερες απόψεις και σχόλια ισοδυναμούν με κουτσομπολιά στο φαγητό. δωμάτιο ανυψωμένο σε ένα εκλεπτυσμένο επίπεδο».

Αλλά ακόμα κι αν πούμε κάτι τέτοιο εκατό φορές, δεν θα σβήσουμε την εικόνα των μέσων ενημέρωσης του σημερινού κόσμου με όλες τις καταστροφές του. Και παρόλο που οι περισσότεροι από εμάς επιθυμούμε έναν ειρηνικό, όμορφο, δίκαιο και υγιή κόσμο, το πρώτο πράγμα που συναντάμε το πρωί είναι ειδήσεις για πολέμους, περιβαλλοντικές καταστροφές και βία. «Αυτό προκαλεί ένα συναίσθημα που γυρίζει το στομάχι, συνθλίβει την καρδιά ή κολλάει στο σαγόνι», περιγράφει η θεραπευτή Michele DeMarco στο Psychology Today.

Ορισμένοι ειδικοί επισημαίνουν ότι η αντίδρασή μας σε όλες αυτές τις αρνητικές ειδήσεις πυροδοτεί το λεγόμενο φαινόμενο της παγκόσμιας κόπωσης. Ακόμη και όταν δεν είμαστε εκτεθειμένοι σε άμεσο πραγματικό κίνδυνο, το σώμα ενεργοποιεί το σύστημα πτήσης-μάχης και υποσυνείδητα μας προετοιμάζει για δράση. Ακόμα και η συμπόνια για τους ανθρώπους σε εμπόλεμες ζώνες δεν μας αφήνει ασυγκίνητους. Η συχνή «κατανάλωση» πολλών κακών ειδήσεων μπορεί να οδηγήσει σε επίμονα αυξημένα επίπεδα άγχους. Και το χρόνιο στρες βλάπτει το μυαλό και το σώμα.

Για παράδειγμα, ο Charles Figley, καθηγητής πανεπιστημίου στον τομέα της ψυχολογίας και διευθυντής του Ινστιτούτου Τραυματολογίας του Πανεπιστημίου Tulane, ασχολείται με έρευνα σε αυτόν τον τομέα, η οποία επικεντρώνεται στις αντιδράσεις στο στρες, στους τραυματικούς τραυματισμούς στο στρες, στην ανθεκτικότητα και στην αντιμετώπιση δευτερογενούς τραύματος. Ο δευτερογενής τραυματισμός και η λεγόμενη κόπωση από συμπόνια έχουν μελετηθεί εδώ και πολλά χρόνια, ειδικά μεταξύ ατόμων που ασχολούνται με επαγγέλματα φροντίδας που έρχονται αντιμέτωποι με τον πόνο των άλλων.

Όμως τα τελευταία χρόνια γίνεται όλο και πιο συχνά θέμα σε σχέση με αρνητικά νέα. Το να «μολύνουμε» το τραύμα των άλλων δεν απαιτεί πλέον απαραίτητα τη φυσική τους εγγύτητα, αλλά αρκεί να εκτιθέμεθα καθημερινά σε πληροφορίες για πόλεμο, βία, θάνατο και αδικία. «Η κούραση του κόσμου και το άγχος που προκύπτει μπορεί να μας κάνουν να γίνουμε απελπισμένοι, να χαθούμε στις σκέψεις και να καούμε. Μπορεί επίσης να εμφανιστούν αισθήματα απόγνωσης», λέει η ειδικός.

Η έρευνα του Figley προτείνει επίσης ότι οι άνθρωποι που αναπτύσσουν κόπωση συμπόνιας μπορεί να εμφανίσουν συμπτώματα που μοιάζουν με PTSD, καθώς και συναισθηματικό μούδιασμα, όπου ο πάσχων απευαισθητοποιείται στους άλλους.

Τι να κάνουμε λοιπόν; Σύμφωνα με τον Charles Figley, είναι καλό να κάνετε αποτοξίνωση από άσχημα νέα κάθε τόσο. «Φυσικά δεν μπορούμε να τρέχουμε και να κρυβόμαστε για πάντα. Πρέπει όμως τουλάχιστον να κάνουμε διαλείμματα. Και να συνειδητοποιήσουμε ότι το κλείσιμο της τηλεόρασης ή το κλείσιμο της σελίδας είναι ότι καλύτερο για την υγεία μας κάποια στιγμή».

Πηγές: Flowers 24/04